Sztafeta Afryka Nowaka dotarła już co prawda do Konga, my cofamy się jednak do przygód w Angoli. Tu uczestnicy wyprawy na diecie makaronowo-ryżowo-sosowej pokonali na rowerach kolejne kilometry, odwiedzając miejsca, które niemal osiemdziesiąt lat wcześniej odwiedził Kazimierz Nowak, rozwieszając pamiątkowe tabliczki i… strzegąc się min.

Spichlerze, które niemal 80 lat wcześniej sfotografował też Nowak. (Fot. Afryka Nowaka)

A oto ich relacja:

Po przylocie na miejsce (w składzie: debiutujący w sztafecie Nowaka Ewa i Jerry oraz Agnieszka i Norbert, którzy zmierzyli się już z „jazdą na Nowaka” w Zambii i Zimbabwe) pierwsze swoje kroki skierowaliśmy do misji w Omupande, położonej pod Ondjiva – właśnie tam Kazimierz Nowak miał swój pierwszy postój na angolskiej ziemi. Ostatnie kilometry z granicy do Omupande pokonaliśmy w deszczu tropikalnym, ulewa trwała zresztą prawie całą noc.

W Omupande szczególnie zafascynowany historią Kazika oraz sztafetą był leciwy ojciec Cristiano, który odkrył, że ojciec Fuchs, goszczący na tej misji Nowaka w 1934 roku, rok później udzielił sakramentu chrztu ich obecnemu gospodarzowi. Księgi chrztów zachowały się, ale niestety inne archiwa i księgi gości zaginęły podczas wojny domowej. Tak oto Omupande okazało się być faktycznie bardzo odpowiednim miejscem na umieszczenie przez nas pierwszej tabliczki, upamiętniającej wyprawę Kazimierza Nowaka.

Z Omupande udaliśmy się w kierunku osady Evale. Soczyście zielone trawy, krzaki i niewysokie drzewa, posilone pierwszymi intensywnymi opadami pory deszczowej, kusiły świeżością i życiem, ale tuż obok, dla kontrastu, straszyły wraki czołgów, wozów pancernych i zniszczone budynki – pamiątki po wieloletniej wojnie domowej. Staraliśmy się unikać takich miejsc, pamiętając o zagrożeniu minowym i bezwzględnie nie schodziliśmy z wytyczonej drogi. Za to podczas jednego z postojów odnaleźliśmy wielkie kosze-spichlerze, które sfotografował także Nowak.

Ludzie, których spotykaliśmy, byli przemili, życzliwi, otwarci i ciekawi czwórki białych rowerzystów, twierdzących, że zamierzają przejechać rowerami z przejścia granicznego Santa Clara, przez Mupa, Cassingę, Kubango, aż do Huambo i dalej do Luandy. Z zainteresowaniem słuchali o Kazimierzu Nowaku, o projekcie Afryka Nowaka, oglądali też zdjęcia i mapy.

Angolski rowerzysta. (Fot. afrykanowaka.pl)

Im dalej byliśmy od głównej drogi, tym częściej miejscowi posługiwali się językiem kwanyama; wciąż porozumiewaliśmy się z nimi po „portugalskiemu”, ale mijani ludzie między sobą coraz rzadziej rozmawiali w języku pokolonialnym.

Co dwadzieścia – trzydzieści kilometrów trafiały się wioski kompletnie odcięte od cywilizacji, gdzie trzeba było przechodzić na komunikację migową. Ale nawet w najbardziej zaskakujących miejscach mogliśmy usłyszeć perfekcyjny angielski reemigrantów wojennych z Namibii i RPA, coraz śmielej wracających do Angoli po skończonej zawierusze wojennej.

Co jakiś czas trafiał nam się kramik z ciepłym ulepkiem gazowanym w puszce, piwem, ginem i herbatnikami – asortymentem dość jednostajnym. U jednego sklepikarza kupić można było makaron, ryż i pastę pomidorową, a także miejscową whisky, piwo, coca-colę czy nawet mydło, papier toaletowy, szampon, perfumy, chipsy… Nigdzie nie można było natomiast liczyć na butelkowaną wodę – filtrowaliśmy więc i uzdatnialiśmy wodę z rzek, podejrzanych studni i woziliśmy z sobą po trzydzieści litrów w girbach przytroczonych do rowerów.

W większych osadach udawało się kupić puszkowane parówki (te importowane z Portugalii czy RPA są całkiem smaczne!), beansy, mielonki i mięso wieprzowe, dziwił jednak brak targów, bazarków, restauracji. Przez pierwsze dni silnie odczuwaliśmy brak owoców i warzyw. To, co było w sklepach, okazało się drogie, więc wytrwale wieźliśmy swoje zapasy (każdy miał prowiant na kilkanaście dni) i dokupywaliśmy tylko ciasteczka, lokalne ulepy gazowane i oczywiście piwko (alkohol to jeden z niewielu tanich produktów w Angoli).

Przybywszy do osady Evale, zgłosiliśmy się do lokalnego Administradora, który ulokował nas w jednym ze służbowych budynków. Po wodę udaliśmy się do studni oddalonej o prawie kilometr, tak jak to robią wszyscy mieszkańcy, i tam natknęliśmy się na pierwszą minę z Angoli… a właściwie Minę, bo tak brzmiało imię uroczej dziewczyny, pół Angolki a pół Namibijki, świetnie mówiącej po angielsku.

Na każdym kroku opowiadamy o podróży Kazimierza Nowaka. (Fot. afrykanowaka.pl)

Nazajutrz wyruszyliśmy do misji Mupa, w której Nowak spędził kilka dni wypoczywając po trudnej przeprawie z Villa Pereira d’Eca. Jechaliśmy szutrowo-błotnistą drogą, w pełnym słońcu – było to chyba bardziej wyczerpujące niż pod górę i pod wiatr…

Wczesnym popołudniem dotarliśmy do celu. Skręciliśmy w busz, w niepozorną dróżkę z wysokim krzyżem zamiast drogowskazu. Za ostatnim zakrętem ukazała nam się najpierw imponująca bryła kościoła (od nowości, czyli 1926 roku, w niezmienionym stanie), a potem szereg innych budynków – plebania, zabudowania gospodarcze, szkoła i internat, wszystko otoczone pastwiskami i zielonym buszem. Przyjęła nas niesamowicie serdeczna siostra Manuela, poza nią urzędował tam tylko jeden ksiądz – młody kapłan wykształcony w Rzymie.

Popołudniem, w sielankowych warunkach, przeprowadziliśmy Akcję Czystość, czyli wykąpaliśmy się, zrobiliśmy pranie i popływaliśmy w rzece Cuvelai, na brzegach której siedemdziesiąt dziewięć lat wcześniej Kazimierz Nowak fotografował połów ryb. Przed zmrokiem, przygotowując kolację, opowiadaliśmy o podróży Kazika mieszkankom internatu, a dziewczyny w zamian uczyły nas ubijania kukurydzy na mąkę. Wieczorem jeszcze herbatka i pogawędka z księdzem.

Rankiem druga tabliczka pamiątkowa zawisła na budynku misyjnym w Mupa – gdy skończy się remont kościoła, znajdzie godne miejsce w jego wnętrzach.

Ruszyliśmy dalej wzdłuż rzeki Cuvelai do miejscowości o tej samej nazwie. Droga była ciężka, częściowo utwardzona, ale zdarzały się odcinki piaszczyste i błotniste. Kilkukrotnie musieliśmy przebijać się przez ogromne stada krów rogatych pędzonych z lub na pastwiska. Krajobraz przestał być już tak monotonny, rzadki, niski busz zaczął ustępować gęstszym i wyższym drzewom, coraz też więcej pagórków zaczęło sprawiać nam cudowną satysfakcję na kilkusetmetrowych, jeszcze delikatnych, zjazdach. Nieco mniej cieszyły jednak podjazdy, tym bardziej, że szutrówka często zamieniała się w piaszczystą, zakurzoną saunę.